De tijdsmeting in Rome
Als je wil weten hoe laat het is, hoef je maar op je uurwerk te kijken om
de tijd precies af te lezen. Maar als je uurwerk stil heeft gestaan heb je een
referentie nodig om ze weer juist te zetten. Maar vroeger had men geen klok om
de juiste tijd te meten. De mensen vertrouwden op de klokken van de kerken die
het uur aangaven. Paus Clemens XI heeft in Rome voor een referentie gezorgd in
het begin van de 18de eeuw. Hij gaf de opdracht aan Francesco
Bianchini om een belangrijke en ingewikkelde zonnewijzer te bouwen. Clemens XI
was ook de Paus die de liturgische kalender hervormde, door een standaard
parameter in te voegen die elk jaar de dag van Pasen zou bepalen. Pasen valt op
de eerste zondag volgend op de eerste volle maan na de lente equinox. De
zonnewijzer moest dienen als een burgerlijke tijdkalender en als een referentie
voor Pasen. De kerk van Sta.Maria degli Angeli werd uitgekozen
als een goede plek om de zonnewijzer te bouwen. Het is een robuust gebouw en men
was er verzekerd dat de vloer niet zou verschuiven. De zonnewijzer werd in 1703
voor het eerst gebruikt en staat vandaag nog steeds op dezelfde plaats. Ze
bestaat uit een groot wapenschild van Clemens XI met een gat erin dat tegen de
muur hangt op ongeveer 20 meter boven de grond. Op de middag bereikt een
lichtstraal door het gat een precies systeem van lijnen en punten op de grond.
De hoofdlijn staat bekende onder de naam Clemens’ lijn en toont voor iedere
dag van het jaar aan tot waar de zon komt. Andere lijnen tonen de limieten voor
Pasen, de positie van de noorderster en andere astronomische observaties. Voor
anderhalve eeuw werd dit de officiële tijdsreferentie voor Rome. Andere
zonnewijzers werden intussen ook gebouwd, onder andere achter de S. Ignazio di
Loyola. Maar de term ‘middag’ was in Rome een louter astronomische
aanduiding. In Rome werd de tijd berekend aan de hand van het laatste religieus
gebed. Het Ave Maria diende als tijdreferentie. Het werd gebeden in de winter om
kwart na zes en in de zomer om kwart na zeven. 15 uur in Rome kwam dus overeen
met 21 uur na het Ave Maria en was dus 9u15 in de winter en 10u15 in de zomer.
Slechts in de tweede helft van de 19de eeuw werd de middag ook de
officiële tijdsreferentie. De kerktorens bleven echter de verschillende tijden
aangeven. Om verwarring te vermijden liet Pius IX iedere dag op de middag een
kanonschot weerklinken vanaf Castel S. Angelo. De tijd werd gemeten door de
wijzer achter S.Ignazio. Van daaruit werd een signaal gegeven naar het kasteel.
Vanaf 1903 verhuisde het kanon naar Monte Mario en een jaar later naar de
Janiculum, de hoogste plaats van Rome. Gedurende de oorlog stopte de traditie,
maar vanaf 21 april 1959 werd de ceremonie hervat tot op de dag van vandaag.
De ceremonie
van het kanonoschot vindt nog iedere middag plaats op de Janiculum